In deze serie ga ik in gesprek over thema’s rondom liefde, non-monogamie en open relaties. Om ervaringen en verhalen te verzamelen. Elk individu en relatie heeft zijn eigen kracht in relatie tot het aangaan en onderhouden van relaties, en die wil ik onderzoeken.
Roosien Verlaan is een kunstenares die onder andere veel werkt met transformatieve processen en ritueel. Met haar ga ik in gesprek hoe ze ritueel toe past in haar relaties. Benieuwd naar haar werk? Check haar website.
Bij monogame relaties zijn de rituelen algemeen bekender. Bij polyamoreuze relaties is het vaak wat losser gedefinieerd, en kunnen rituelen helpen daar richting in te geven. Herken je wat ik hier zeg?
Roosien: “Ja ik kan je wel volgen, maar ik denk wel dat het een algeheel maatschappelijk verschijnsel is. Ik denk namelijk dat monogame relaties vaak ook vrij verarmd zijn qua ritueel en dat het heel fijn is om bepaalde transities te markeren. Dit omdat je daardoor ook embodied in de nieuwe situatie stapt in plaats van alleen hoofdelijk.”
Kan je jouw eerste ritueel nog herinneren? Of de eerste keer dat je dit bewust in hebt gezet?
“Eigenlijk al in mijn allereerste relatie toen ik 17 was, heb ik experimenten gedaan met tijdelijke afspraken. Bijvoorbeeld met mijn allereerste vriendje dachten we: ‘We gaan niet lang blijven en dan wordt het saai. Laten we een einddatum neerzetten, en dat is dan het einde van onze relatie.’ En wij gingen dat ook vieren. Tot die avond hebben we er niet over gesproken of we misschien daarna wel door zouden gaan met onze relatie. Dus wij gingen uit eten en wijn drinken alsof het onze laatste avond was. En daarna de volgende dag werden we wakker. En toen zeiden we van: ‘we gaan toch nog gewoon door’.
Dat was een vorm van een ritueel, alleen was ik me er toen helemaal niet bewust van dat dat ritualistisch was. Wat me beviel was het concept van werken in tijdseenheden, waarin je een bepaald iets gaat uitzoeken en wat je afbakent. En eigenlijk mijn hele leven lang ben ik dat blijven doen.
Daar gebruik ik dan ritueel achtige dingen, en dat is steeds explicieter geworden. Maar aan het begin was dat gewoon: evalueren, terugkijken, vooruitkijken. Dus wel echt een moment in de tijd maken. Dat is een vorm van ritueel, maar dat is niet hoe ik ritueel nu vormgeef. Nu maak ik het nog specifieker. Intentioneler.”
Dus je kadert het nog steeds wel af in de tijd, maar nu met een grotere intentie?
“Nu denk ik van: ‘nou, ik pak me drummen erbij. Dan gaan we eerst even mediteren. Dan gaan we onderzoeken vanuit een bepaalde vraag wat er in ons leeft. Dan zoeken we bijvoorbeeld een soort open praat ruimte.
Ik hou er van om de ruimte te maken om te praten, terwijl iemand anders alleen maar luistert om erachter te komen wat er nou eigenlijk werkelijk gebeurt als je een bepaalde relatievraag hebt met elkaar.
Ik heb nu bijvoorbeeld een relatie waar ik heel erg zoek naar wat voor een commitment bij ons past. Ik merk dat we iets meer commitment zijn aangegaan dan dat we eigenlijk kunnen dragen. Daardoor is veel frustratie en wantrouwen ontstaan en ik merk dat we dat af moeten leggen. Ik wil een ritueel maken waarin we dat echt gaan uitspreken en misschien wel een vuurtje maken en dat gaan verbranden. Gewoon heel simpel. Want anders gaan we nu de hele tijd terug naar die plek van pijn in onze nieuwe communicatie. Ik wil eigenlijk op een nieuwe plek komen. Dus ik moet iets transformeren.”
Het zijn dus thema’s die gecommuniceerd moeten worden of die spelen? Het is algemeen bekend en het wordt vaak gezegd: ‘Je moet goed communiceren in relaties’. Door het zo te doen, versterkt dat het proces met een stukje bewustwording?
“De kracht van ritueel is dat je iets niet alleen met je hoofd beslist, maar dat je het enbodied meemaakt doordat al je zintuigen erbij betrokken zijn. Een voorbeeld is iets eten of proeven, in een soort sacred space. Als je heel bewust een ruimte hebt gecreëerd waar je met al je zintuigen heel erg aanwezig bent, en dan besluit je om iets op te eten wat een bepaald soort intentie heeft, dan maakt die handeling dat je iets doorvoelt in je lijf.
Ik zeg dit uit eigen ervaring. Ik weet niet wat de theorie erachter is. Het gaat over zintuigen, en over de transformatie wat mij betreft. Ik gebruik dit transformeren en het hoeft natuurlijk niet. Je kan ritueel ook gebruiken om iets te bestendigen of om iets te vieren of om afscheid van iets te nemen. Maar ik vind transformatie interessant omdat het groei mogelijk maakt. Afscheid en iets nieuws, dat zit er altijd wel in.”
Dus door het in plaats van enkel rationeel te doen en het echt embodied te doen heeft het eigenlijk veel meer impact?
“Ja, dus dat. Als je al je zintuigen uitnodigt rondom een relationele vraag, en je weet nog niet precies wat je daarmee moet, en je maakt een space waarin je samen met die vraag kan zijn, dan komen er ook andere dingen omhoog. Dingen die, een beetje subconscious, vaak veel echter en directer zijn. En dat is vaak veel interessanter materiaal om mee te verbinden met elkaar. Dan ga je voorbij de laag van hoe je denkt dat het moet, of wat je hebt geleerd. Als je in die eerlijkheid komt met elkaar, kan je ook veel onconventionele verbinden.”
Kan je een voorbeeld geven van hoe je merkt dat als je een ritueel samen hebt gedaan, dat dat doorwerkt in je relatie? Hoe ziet zo’n proces er een beetje uit?
“Ik zit dus in een relatie waar de commitment vraag heel erg speelt en waardoor ik me soms onveilig voel. Daar had ik bijvoorbeeld het volgende geïnitieerd: ‘We kennen elkaar een half jaar. Laten we een cadeau voor elkaar maken en dat aan elkaar geven in een rituele setting.’ Daar hadden we allebei de ruimte om op onze eigen manier, iets wat we heel mooi vonden aan die relatie, vorm te geven.
Hierdoor verdween mijn commitment vraag naar de achtergrond. Want er was zoiets moois wat we aan elkaar gaven en dat gaf heel veel houvast om de periode daarna niet de hele tijd die commitment vraag terug te voelen komen. Maar dat geschenk wat je aan elkaar geeft, om dat te ervaren. Ik denk wel dat je het dan echt meer bij kan dragen.
Omdat het zo eerlijk was, krijg je zo iets authentieks en dan zie je zo erg iemand zijn liefde voor jou. En dan kan hij misschien niet voldoen aan bepaalde andere verwachtingen die je hebt, maar je ziet ook dat die liefde heel erg echt. Dit omdat iemand echt even alle ruimte krijgt. Dus je gaat niet in discussie of je gaat niet reageren, je gaat helemaal ontvangen. En als je dat helemaal kan toelaten. Dat is dan heel vol.”
Dat zet eigenlijk een extra realiteitsbeleving naast dat wat je denkt dat er was?
“Ja, je ziet iemand heel echt, heel puur. Het is heel krachtig om daarop te verbinden.
Als je tips zou mogen geven hoe dit aan te pakken, wat zou je dan willen meegeven?
“Nou ik zou sowieso zeggen, dat als je een leuke relatie hebt: maak tradities. De dag dat ik iemand ontmoet, dat onthoud ik. En dan een jaar later maak ik er iets speciaals van.
Ik heb een relatie van 22 jaar achter de rug waarin ik dat 22 jaar lang heb gedaan. Daardoor zie je ook de ontwikkeling waar je staat, want je zoekt een soort van feeling die past bij waar je op dat moment bent. Ik denk dat vaste ritmes heel erg kunnen helpen.
Ik denk dat het ook heel goed is om intense gebeurtenissen, een overlijden van een dierbare, in je relatie van iemand van jou of van je partner, dat dat heel belangrijk is. Of een change of jobs of een verhuizing; ik denk dat dat ook ijkpunten zijn waar dingen gebeuren die aandacht nodig hebben en die soms ook een grotere verandering met zich meebrengen dan alleen die praktische gebeurtenis.
Het kan zijn dat je dan opeens een fase krijgt dat je een ander soort verbintenis nodig hebt van elkaar. Dat soort gebeurtenissen zijn ook belangrijk om mee te nemen in het proces in hoe je relateert.
Ik heb dus een lange relatie gehad, waarin ik soms open was, en soms niet open. En soms ook veel meer open en soms heel minimaal. En dat zijn wel momenten ook om te markeren.
je kan ook rituelen doen die niet met een relatie te maken hebben. Dingen die te maken hebben met überhaupt je kompas goed te kunnen richten op waar je heen wil in het leven. Die momenten kan je ook met elkaar delen. En die hoeven niet persee over de relatie te gaan.”
Heb je dat altijd gedaan? Heb je die momenten altijd gemarkeerd met een ritueel?
“Niet altijd met een ritueel. Ik denk dat het wel momenten kunnen zijn voor ritueel. Mijn ex-partner stond ook niet altijd zo voor ritueel open, dus ik heb ook meer met hem gezocht in uit eten gaan. Wat ook een ritueel is.”
Dus alsnog wel moment creëren om het bespreekbaar te maken?
“Ja, je kan het ook theatraal maken. Het hoeft niet perse een ritueel te zijn, dus je kan het ook in de tijd afbakenen.”
Wat is het verschil tussen theatraal en een ritueel?
“Theatraal is dat je gewoon een beetje een spel meemaakt, en dat doe ik graag. Dat is ook niet voor iedereen weggelegd. Dan ga je je bijvoorbeeld een hele dag in het rood aankleden omdat je boos bent. En dan zeg je: ‘Ik moet nu echt even helemaal doorvoelen, je hebt me iets aangedaan en daar ben ik echt heel erg boos om. Jij zit niet in dit ritueel, maar ik maak er wel even een moment van dat dit is gebeurd.’ En dat helpt heel erg. Omdat je dan zo overdreven ergens over doet, dan is het daarna ook weer weg.
Ik kan het je heel erg aanraden om transformaties vorm te geven. Heel bewust uit te spelen. Dit omdat ze daardoor gewoon oplossen.
Hetzelfde als: voor iemand de deur stoepkrijten, of midden in de nacht naar iemand toe fietsen, omdat je iemand te gek vindt. Ik denk dat het mij helpt om wel echt expressie te geven aan emoties.
Maar het is toch iets anders dan ritueel. Bij een ritueel maak je echt een setting waarin je je in een relatie richt op verbinding. En ik zie dat toch meer als dat je iets voorbereid. Dat je daar naartoe leeft. Dat je dan in een soort open rituele ruimte komt, waardoor je er ook nog iets nieuws aan kan toevoegen, of kan ontdekken of kan bijstellen waardoor je in zo’n soort transitie laag komt met zijn tweeën. En dan kom je eruit en dan ben je in een ander soort licht met elkaar.”
Ritueel is dus meer een intentionele onderzoeksruimte creëren?
“Ja, voor mij hoort onderzoeksruimte wel meer bij ritueel. Voor sommige mensen is ritueel meer een protocol van handelingen, maar voor mij is het wel echt nieuwe dingen durven voelen doordat je zintuigen zo wakker maakt en daarbij betrekt.
Het staat ook nog niet altijd vast wat nou uitkomt of wat er nou precies de verandering is.”
Stel dat iemand nu een ritueel wil vormgeven. Heb je tips over hoe dat aan te pakken?
“Lees psychomagic van Alejandro Jodorowsky. Ritueel gaat over symboliek gebruiken. Die symbolen, die bestaan in het universum, maar die bestaan ook gewoon in jezelf. Dus wat voor jou werkt, dat werkt.
Ik bedenk dat zelf. Dus stel, ik wil een ritueel doen over op een andere manier keuzes durven maken. Dan ga ik een brood bakken. En dan ga ik dat brood doormidden snijden.”
Je zoekt dus een metafoor?
“Ja, of bijvoorbeeld, in de relatie waar ik nu in zit, met dat cadeau aan elkaar. Ik heb opgeschreven wat ik al bijzonder vond aan die persoon, maar daarna heb ik het bijvoorbeeld verbrand omdat ik niet wilde dat het een claim op de toekomst zou leggen. Dus voor mij is het belangrijk om dat echt in het moment te houden en dan vind je daar zo’n soort vorm voor.
Je kan werken met kleding van jezelf, of met voedsel of met tekst. Je kan bijvoorbeeld affirmaties maken. Je kan een speciaal soort plek maken. Dus als wij een half jaar verkering hebben, wandelen we naar die plek en over een jaar komen we hier weer terug. En ik kan daar iets in de grond stoppen. Je kan eigenlijk alles. Je kan heel veel kanten op.
Voor verbintenis heb je ook zoveel rituelen. Je kan een sieraad voor elkaar maken. Of je hebt natuurlijk handfasting. Dat kun je ook gewoon zelf doen. Je kan ook iets aan de ander geven van jouzelf wat je wil dat iemand altijd meeneemt. Of als iemand op reis gaat en je vind dat spannend, dat je dan iets meegeeft.
Ik denk dat iets zelf maken voor elkaar, dat dat toch heel erg fijn is. Iets maken met taal, gedicht of objecten.”
Zijn er nog andere dingen om rekening mee te houden over het werken met rituelen?
“Ik denk dat het in alle soorten en maten kan bestaan. En dat eigenlijk alle mensen dol zijn op rituelen en dat we het heel vaak ook niet herkennen. Als vrienden komen eten en we de tafel dekken, is dat al een soort ritueel. Ik doe dit dan tegenwoordig met mijn drum, maar dat hoeft helemaal niet. Je kan het gewoon zo nuchter houden als je zelf wil. Of je kan het ook zo wierookachtig maken als je zelf wil.
Het ene is niet beter dan het andere. Het gaat er om wat je er zelf bij voelt. Je kan tips van mensen gewoon uitvoeren, maar je kan ook helemaal zelf dingen bedenken. Daar is geen maatstaf in. The floor is yours.
Dat vind ik heel belangrijk, want toen ik begon met ritueel dacht ik dat het op een bepaalde manier zou moeten. Dat ik een bepaald soort heiligheid zou moeten hebben om dat gewichtig te kunnen uitvoeren. Maar het gaat helemaal niet over het gewicht te geven. Het gaat er gewoon om dat je gelooft wat je doet en dat je er plezier in hebt.
Misschien leuk überhaupt als je denkt ‘ik wel meer ritueel in mijn leven brengen’, dat je eens kijkt wat er eigenlijk allemaal in je leven is wat eigenlijk een ritueel is.”
Bij vriendschappen is het dus eigenlijk net zo waardevol?
“Ja natuurlijk. Ik heb wel met mijn goede vrienden dat ik af en toe echt even evalueer: ‘gaat het de goede kant op’, ‘willen we zo de vriendschap?’. Dat zijn hele mooie momenten en dan geef je iets aan elkaar. En dat is super waardevol.”
Hoe vaak doe je een ritueel, dus bijvoorbeeld in de liefde?
“Ik moest laat mijn hand opsteken in een symposium:
Doet nooit rituelen.
Doet af en toe een ritueel
Grijpt elke mogelijkheid aan om een ritueel te doen
Bij de laatste stak ik mijn hand op. Ik vind het op dit moment heel leuk om te kijken ‘wat werkt nou, en hoe? Ik ga er helemaal voor. Maar.. kies vooral je belangrijke momenten.”
Doe je dat dan 1x per maand, of 2x per jaar?
“Nou ik heb zelfs een boek, dat is een tantrisch boek, en dat heet seks Magic. Dat combineert tantra en ritueel. Het is ook maar net hoe je het bekijkt. Als je gaat werken met wat tantra is, en als je dat nog eens met ritueel gaat combineren wordt het als het ware een levenswijze. Ze zeggen dat dat een hele powerful combi is. In dat boek adviseren ze een keer per week. En dan is tantra niet altijd seksueel, hè. Dat kunnen ook oefeningen zijn waarbij je een bepaald potentieel in jezelf gaat liefkozen. Energetisch. En dan ben je de hele tijd met ritueel bezig, om je eigen groeiproces te faciliteren eigenlijk. Daar moet je zin in hebben, maar waarom niet?
Is er nog iets wat je graag wil delen?
“Ik heb ritueel ook wel veel gebruikt in mijn eigen leven voor de wat moeilijker vast te pakken onderwerpen, of de wat donkerdere onderwerpen. Je schaduwen, die er toch wel zijn. Om ze op zo’n manier uit te nodigen dat ze je niet stiekem beïnvloeden. Dat ze even mogen spreken, waardoor je daarna weer in een soort van vrije zone komt waarin je het gevoel hebt dat je zelf kan kiezen in plaats van dat het per ongeluk gebeurt.
Dat vind ik een heel prettig iets aan werken met ritueel. Dat het een veilige manier is om de wat donkere kanten te zien en eventjes te laten. En dan daarna zijn ze weer even koest en kunnen ze in een kooitje slapen.”
Haha dankjewel. Er is veel gezegd, heel erg bedankt voor dit gesprek. Tnx!
