Jaloezie is en blijft een hot topic, zeker in de context van ethische non-monogamie (ENM), ook wel consensuele non-monogamie (CNM).
Beoefenaars worden gevraagd of zij dan nooit jaloezie ervaren en meegedeeld dat de vraagsteller diens partner nooit zou kunnen delen. Ook zijn er beoefenaars die vinden dat jaloezie helemaal niet thuishoort in non-monogamie en dat je alleen maar gelukkig voor je partner zou moeten zijn.
Is er een middenweg en kunnen we deze samen vinden? In deze blog kijken we naar jaloezie en compersie, en nemen we negen tips en reminders voor het omgaan met jaloezie door.
Wat is jaloezie?
Romantische jaloezie wordt volgens Martinez-León et al. (2017) aangewakkerd wanneer de relatie vermeend of werkelijk bedreigd wordt door iemand die als rivaal wordt beschouwd. Jaloezie bestaat daarnaast uit een mengelmoes van emoties die ieder een eigen betekenis meedragen. Denk hierbij aan verlies bij verdriet, verraad bij woede en eenzaamheid bij angst.
Hoewel jaloezie vaak met een laag zelfvertrouwen en een onveilige hechting samenhangt, betekent dit niet dat er niets aan gedaan kan worden. Als de persoon in kwestie bijvoorbeeld veel affectie binnen de relatie ervaart, kan dit een verzachtende werking hebben op jaloerse reacties (Martinez-León et al., 2017).
Jaloezie is gelaagd en uit zich op verschillende manieren. Zo kan er een emotionele reactie op een bedreiging zijn, kunnen zorgen over ontrouw domineren en kan een jaloerse partner diens partner monitoren (Pfeiffer en Wong, 1989). De reactie op-, de angst voor- en het voorkomen van- fysieke of emotionele intimiteit die Buunk omschrijft herkennen we ook (Van Paassen, 2015).
Dijkstra et al. (2023, pp. 179-184) omschrijven de patronen rondom reactieve-, anticiperende en ziekelijke jaloezie als volgt. Reactieve jaloezie treedt op wanneer er iets heeft plaatsgevonden wat een jaloerse partner als ontrouw beschouwt. De partner voelt zich dan verraden. Onder anticiperende jaloezie zitten twijfels en onzekerheden. Om hier mee om te gaan stelt de jaloerse partner zich vaak controlerend en/of claimend op. Bij ziekelijke jaloezie is er geen sprake van een reële bedreiging. De afwezigheid van deze externe trigger zou er op wijzen dat de jaloezie vanuit de partner zelf komt. Hier zijn verschillende mogelijke verklaringen voor. Hoe dan ook is het voor beide partners moeilijk.
Wat is compersie?
Compersie, afgeleid van het Engelse compersion, wordt vaak beschreven als het tegenovergestelde van jaloezie. Het gaat om positieve gevoelens met betrekking tot de romantische/seksuele betrokkenheid van een romantische partner met een ander, die vanuit jaloezie meestal als rivaal wordt beschouwd. Men is bij compersie gelukkig voor de partner en diens geluk in de connectie met de ander (Aumer et al., 2014).
Kijk, we zijn emotioneel complexe wezens. We zijn ertoe in staat contrasterende gevoelens in ons te dragen. Het een sluit de ander niet uit. Jaloezie en compersie kunnen naast elkaar bestaan. Toch merk ik zelf, dat des te zekerder ik mij binnen een dynamiek voel, des te minder jaloezie ik ervaar en des te meer ruimte er voor compersie lijkt te zijn.
Tips & reminders bij jaloezie
- Omarm de controversiële mening dat jaloezie er mag zijn
Moeilijke gevoelens en gedachten zijn begrijpelijke reacties op uitdagende situaties. Ze veroordelen en onderdrukken is weinig gezond en helpt je bovendien niet vooruit.
- Het gaat niet zozeer om de jaloezie, maar om wat je er mee doet
Naast het plek geven aan je ervaringen, is het van belang terug te komen bij je eigen waarden. Neem je voor om hiernaar te handelen, meer dan naar je initiële jaloezie. - Zoek uit waar je jaloezie vandaan komt
Jaloezie komt meestal voort uit het gevoel dat jij of de relatie iets zou moeten zijn en dat er anders iets ontbreekt. Vaak biedt het meer inzicht in jouw diepe gevoelens dan in de connectie tussen je partner en de ander. Deze boekentips kunnen je hier eventueel in begeleiden.
- Zie de jaloezie als een kans voor kwetsbaarheid
De-stigmatiseer de onzekerheden onder je jaloezie en maak ze op constructieve wijze bespreekbaar. Zo geef je je partner volgens Sheff (2016) de gelegenheid om je bevestiging, geruststelling, liefde en toewijding te bieden. - Achter jaloezie zit vaak een behoefte of een grens
Wanneer jaloezie een zere plek raakt, wijst dit meestal op een zachte of harde grens, een behoefte aan geruststelling of de wens naar meer informatie. Ga met elkaar in gesprek en maak afspraken. - Het gaat niet om wat je niet hebt, maar om wat je wel hebt
Het is logisch jaloezie en onzekerheid te voelen als je je zorgen maakt over tekortkomingen in jezelf of de relatie. Verschuif je aandacht naar jou en jullie unieke samenstelling. Wat maakt jullie relatie uniek?
- Durf te vragen wat je partner in jou ziet
Schroom ook niet om na te gaan waarom je partner van jou houdt en met jou is. Sheff (2016) suggereert anxiety cards, een soort mini liefdesbriefjes met bovenstaande redenen die je wanneer nodig tevoorschijn kunt halen.
- Maak de ander menselijk
Niemand is een supermens, al lijkt dat in het dal van jaloezie en onzekerheden weleens zo. Iedereen heeft diens charmes, imperfecties en eigenaardigheden. Kun je zien wat je partner in hen ziet?
- Verschuif je aandacht naar de gunfactor
Je partner is een veelzijdig persoon die uiteenlopende dingen uit het leven wil halen. Net als diverse hechte vriendschappen van meerwaarde zijn, is de ander dit ook. Een kleine bonus: het voelt simpelweg goed je geliefde iets te gunnen.
The bottom line
Jaloezie is menselijk en kan naast compersie bestaan. Des te eerder je accepteert dat complexe gedachten en gevoelens onderdeel uitmaken van het menselijke curriculum, des te sneller je stappen kunt zetten richting een gezond liefdesleven. Jouw behoeften. Jouw grenzen. Jouw waarden.
Literatuurlijst
Aumer, K., Bellew, W., Ito, B., Hatfield, E., & Heck, R. (2014). The Happy Green Eyed
Monogamist: Role of Jealousy and Compersion in Monogamous and Non-Traditional
Relationships. Electronic Journal of Human Sexuality, 17. https://www.researchgate.net/publication/269106220_The_Happy_Green_Eyed_Monogamist _Role_of_Jealousy_and_Compersion_in_Monogamous_and_Non-Traditional_Relationships
Dijkstra, P., Tamminga, A., & Barelds, D. (2023). Overspel en jaloezie: Richtlijnen voor
behandeling. Boom.
Martinez-León, N. C., Peña, J. J., Salazar, H., García, A., & Sierra, J. C. (2017). A systematic
review of romantic jealousy in relationships. Terapia Psicologica, 35(2), 203-212. https://doi.org/10.4067/s0718-48082017000200203
Pfeiffer, S. M., & Wong, P. T. P. (1989). Multidimensional Jealousy. Journal of Social and
Personal Relationships, 6(2), 181-196. https://doi.org/10.1177/026540758900600203
Sheff, A. (2016, 26 februari). Five Strategies to Manage Jealousy. Psychology Today.
Geraadpleegd op 31 augustus 2024, van https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-polyamorists-next-door/201602/five-strategies -manage-jealousy
Van Paassen, F. (2015). Afgunst en jaloezie in psychotherapie. Tijdschrift voor
Psychotherapie, 41(2), 115-131. https://doi.org/10.1007/s12485-015-0017-8
