My love must be a kind of blind love
I can’t see anyone but you
I Only Have Eyes for You
Songtekst door Al Dubin (1934)
Ah, rooskleurige monogamie… We hebben allemaal gehoord van the one, een mythisch figuur die sommigen zeggen ontmoet te hebben en die voor ieder een andere vorm aanneemt. We struinen de wereld af op zoek naar onze wederhelft, die bij reünie onze compleetwording zou garanderen. Als gokverslaafden downloaden we keer op keer weer dezelfde dating apps, hopend op die lucky swipe. Als we geen Mr./Ms./Mx. Right vinden, dan vaak wel Mr./Ms./Mx. Right Now.
Velen onder ons verlangen naar het gevoel van geborgenheid dat in exclusiviteit en een label schuilt. We willen, stiekem en o zo menselijk, als bijzonder beschouwd worden – en deze bijzonderheid bij voorkeur niet met concurrenten delen. Monogamie – wat is het en wat is de betekenis van monogamie nu eigenlijk?
Evolutie van het monogame relatiemodel
Sociale monogamie
Voor de komst van sonnetten, liefdesliedjes en Hollywood waren er wat meer, tja, praktische kwesties – zoals het vergroten van de overlevingskans van het kroost. Tegen alle Darwiniaanse verwachtingen in beoefende de mens een vroege vorm van sociale monogamie (Ophir & Solomon, 2020), een nogal ongebruikelijk fenomeen in het verder weinig monogame dierenrijk. Trucjes van het brein resulterend in nabijheid en affectieve hechting brachten menselijke paarvorming teweeg (Ardekani et al., 2021). Zo zou moeder door vader ondersteund worden in het opvoeden en beschermen van hun kinderen (Edgar, 2016).
Strategische monogamie
Later, gedurende de landbouwstedelijke revolutie, werd bezit een nieuwe motivatie voor het prototype van de nuclear family. Ook de eerste huwelijken hadden meer te maken met een strategische uitbreiding van status, macht en rijkdom dan de verliefdheid die tegenwoordig in veel culturen als voorwaarde voor verloving wordt beschouwd (Bloom & Bloom, 2020).
Monogamie van nu
Tegenwoordig lijken romantische gevoelens de plaats van praktische overwegingen te hebben ingenomen, tezamen met een bijkomend fenomeen: seriële monogamie. Seriële monogamisten bewegen van monogame relatie naar monogame relatie; dit in vergelijking met het vroeger hebben van maar één partner in je hele leven, ook bij het eventuele overlijden van je partner. Bij seriële monogamie wordt soms weinig tijd genomen om de voorgaande relatie en wat daarbinnen plaats heeft gevonden adequaat te kunnen verwerken of de compatibiliteit met een nieuwe partner grondig te onderzoeken. Vinney (2023) stelt dat behoeften aan aandacht en ondersteuning of onzekere hechting hierin meespelen.
Betekenis binnen monogamie: Compulsory monogamy & conscious monogamy
Monogamie heeft zich in onze collectieve moraliteit genesteld. Het zou iets over ons zeggen. Anderen zouden verleidingen zijn die ethische tekortkomingen onderstrepen. Loyaliteit is, in het dagelijks gebruik, een synoniem voor exclusiviteit geworden.
Monogamie als norm of keuze
Volgens Sheff (2018) is compulsory monogamy, een term afgeleid van compulsory heterosexuality, overal in onze normen, wetgeving en instituties terug te vinden. Wie niet aan deze relationele norm conformeert, zoals iemand die consensuele non-monogamie (CNM) of ethische non-monogamie (ENM) beoefent, loopt kans op zwaarwegende consequenties, zoals verbannen worden uit een gemeenschap en het verliezen van een baan of voogdij. Gelukkig is er een proces van de-stigmatisering bezig. Diverse relatievormen maken deel uit van het maatschappelijke debat. Ook monogamie wordt onder de loep genomen – en opnieuw uitgevonden.
Lindgren et al. (2017) bespreken tegengestelde motivaties voor een monogame relatievorm. Het kan een standaardmodus zijn, gedragen door sociale druk- en angst, of een bewuste, geïnformeerde keuze, zoals bij conscious monogamy het geval is.
Invulling van monogamie
De betekenis van monogamie is volgens Van Dale (z.d.) een “huwelijk of vaste (seksuele) relatie met één persoon.’’ Hierover is algemene consensus bereikt. Toch blijven er veel onbeantwoorde vragen over. Ophir en Solomon (2020) benadrukken dan ook het belang van het in kaart brengen van de gedragingen binnen monogamie- wel zo handig voor een Defining the Relationship (DTR)-gesprek of een latere check-in.
Evenals dat samenwonen en kinderen tegenwoordig geen vanzelfsprekendheid meer zijn, ligt ook de grens tussen trouw en vreemdgaan voor iedereen ergens anders. Als je voor wil zijn een regel te breken waarvan je niet wist dat die er was, kun je dit dus het beste tijdig bespreken. Waar stemmen jullie mee in? Dit kunnen jullie afstemmen in een zogenoemd relatiecontract.
Relatiecontract op maat
Bij het opstellen van een relatiecontract is het nuttig verschillende vormen van intimiteit door te nemen. Zo heb je volgens Lindgren et al. (2017) fysieke monogamie, emotionele monogamie, sociale monogamie en activiteitenmonogamie. Monogamie is een spectrum – van volledige exclusiviteit tot monogamish.
- Ga bij jezelf en elkaar na hoe jullie naar fysiek contact met anderen kijken, van dansen en handen vasthouden tot zoenen met vrienden. Neem hier eventueel ook internetgedrag mee, zoals het volgen van bepaalde anderen of het bekijken van films voor volwassenen. Hoe voelen jullie je hierbij? Wat vinden jullie wel of niet oké?
- Check ook of jullie hetzelfde onder emotionele monogamie en emotioneel vreemdgaan verstaan. Zit de dealbreaker in verliefdheid op een ander, of roepen intieme vriendschappen ook weerstand op?
- Hoe zit het met sociale monogamie, waarin hoe anderen jullie relatie beschouwen van belang is? Delen jullie dezelfde opvattingen over kwesties als het zijn van elkaars +1 bij bepaalde bijeenkomsten en een relatiestatus of foto’s van elkaar op sociale media?
- Zijn er, wat activiteiten betreft, plekken of activiteiten die speciaal voor jullie bedoeld zijn? Lindgren et al. (2017) bevelen ook de volgende twist hierin mee te nemen. Welke activiteiten zijn aan bijvoorbeeld jou en je beste vriend besteed?
Onthoud bovenal, dat het relatiecontract herzienbaar en aanpasbaar is en met verloop van tijd, door met elkaar in contact te blijven, mag blijven veranderen. Zo zorg je ervoor dat je relatie niet een automatisme wordt, maar iets waar je bewust voor blijft kiezen. Je geeft een eigen invulling aan intimiteit, relateren en monogamie, in lijn met wat voor jou belangrijk is. Zolang het maar authentiek voelt.
Literatuur
Ardekani, C. S., Bales, K. L., Baxter, A., Karaskiewicz, C. L., Kuske, J. X., Lau, A. R., Savidge, L. E., Sayler, K. R., & Witczak, L. R. (2021). What is a pair bond? Hormones and Behavior. 136(1), https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0018506X21001410
Bloom, C., & Bloom, L. (2020, 24 december). A Brief History of Marriage, from the Stone Age to the New Age. Psychology Today. Geraadpleegd op 29 juli 2024, van https://www.psychologytoday.com/intl/blog/stronger-the-broken-places/202012/brief-history -marriage-the-stone-age-the-new-age
Edgar, B. (2016, 1 maart). Human Monogamy Has Deep Roots. Scientific American. Geraadpleegd op 29 juli 2024, van https://www.scientificamerican.com/article/human-monogamy-has-deep-roots/
Lindgren, J., Matlack, E., & Winston, D. (2017, 26 september). 138 – Conscious Monogamy. Multiamory. Geraadpleegd op 29 juli 2024, van https://www.multiamory.com/podcast/138-conscious-monogamy
Ophir, A. G., & Solomon, N. G. (2020). Editiorial: What’s Love Got to Do With It: The Evolution of Monogamy. Front. Ecol. Evol. 8(1),
https://www.frontiersin.org/journals/ecology-and-evolution/articles/10.3389/fevo.2020.00110/full
Sheff, E. A. (2018, 2 december). Against Compulsory (Non)Monogamy. Psychology Today. Geraadpleegd op 29 juli 2024, van https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-polyamorists-next-door/201812/against-compulsory-nonmonogamy
Van Dale. (z.d.). Betekenis ‘monogamie.’ Geraadpleegd op 29 juli 2024, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/monogamie
Vinney, C. (2023, 11 april). Serial Monogamy: Signs and How to Break the Cycle. Very Well Mind. Geraadpleegd op 29 juli 2024, van
