Gedurende mijn jaren als datend polyamoureus persoon, waarin ik menig prikkelende mensen ontmoette en relaties aanging, kwam ik erachter hoe verschillend een ethisch non-monogaam (ENM) wereldbeeld kan zijn. Waar men de nadruk op legde, wat men liever wel of niet begon en hoe men met veranderingen en grenzen omging, verschilde compleet per persoon.
Een van mijn eerste vragen als ik bespeurde dat een mogelijke lief een non-monogaam leven had, was of zij open of poly waren, wat dat betekende en hoe dat eruit zag. Sommige mensen die het woord open hanteerden, bleken al jaren intieme, affectieve en intellectuele connecties aan te gaan met anderen, waar het voor anderen een bedreiging vormde als ik naast het lichamelijke, ook iets geestelijks aan ging met zo iemand.
Zowel frictiepunten binnen zo’n relatie, als wat er daarbuiten mogelijk is, hebben invloed op degenen die passeren of zich aansluiten bij de constellatie.
Wat versta jij onder…?
Om vorm en duidelijkheid in een relationele context aan te geven, worden er definities ontwikkeld. Een soort algemene consensus over wat zoiets inhoudt. Voor mij was het altijd duidelijk dat ik polyamoureus was, maar ook daar waren transities binnen.
Initieel ging ik fluïde vriendschappen naast puur romantische connecties aan, waar het later meer naar afgebakende, duurzame relaties ging. Ik bleef solo poly – over zaken als samenwonen en gedeelde financiën was ik niet zo enthousiast – en ontmoette een relatieanarchist. We leken in eerste instantie overlappende praktische voorkeuren te hebben, en een waardevolle klik, maar relatiemodellen en achterliggende filosofieën en behoeften bleken te veel te botsen. We deëscaleerden de relatie naar iets platonisch en zochten samen naar vormgeving daarvan.
Escalatie, de-escalatie en maatschappelijke perceptie
Op het moment dat iemand trouwt of kinderen krijgt en daarmee volgens de samenleving een bepaalde relatieve positie in de anders leven wint, heeft dit effect op de policule, bestaande uit de mensen die ofwel iets met elkaar hebben of een partner in gemeen hebben.
Wat dit voor de betrokkenen zelf betekent, is een ander ding. Men kan ervoor kiezen een platonisch co-ouderschap aan te gaan, of met een huwelijk een primair partnerschap te duiden, maar van alles is mogelijk. Iets wat volgens de relationship escalator verloopt (huisje-boompje-beestje), kan nog steeds non-hiërarchisch zijn ten opzichte van parallelle relaties. Het gaat niet om wat de samenleving ervan vindt, maar om de betekenis die alle betrokkenen aan de keuzes koppelen, en welke afspraken eruit voortvloeien.
Een ander voorbeeld van escalatie en de-escalatie, is het moment waarop er een seksueel of romantisch component wordt toegevoegd aan een connectie, of wanneer wordt gekozen hiermee te stoppen. Bij escalatie kan iemand iemands vriend of vriendin worden. Bij de-escalatie keert iemand, om hetzelfde voorbeeld aan te houden, terug naar een platonische, maar essentiële band zonder dat relatielabel.
Om vloeiender te de-escaleren gebeurt dit idealiter in goed overleg plaats. Ook een escalatie, gaat voor metamours graag gepaard met open gesprekken over de veranderingen en hoe het door hen ervaren wordt. Als je partner iets intensificeert met een ander, kan dat van alles losmaken – zowel in opgewekte als in fragielere zin.
Van mono naar poly, andersom en ambiamory
Een van de meest bekende verhalen waarmee men naar de praktijk komt of zich bij de Poly Stories aansluit, is dat van het stel wat monogaam begon, en naar meer verlangt: spanning, speelsheid, variatie, of simpelweg de vrijheid om iets aan te gaan naast de kern van het koppel. Ze willen een open relatie.
Sommige transities in de andere richting kunnen met evenveel verrassing gepaard gaan.
Een periode na het de-escaleren met de relatieanarchist en het leven doorgaan als single, ontmoette ik iemand die wederom mijn oriëntatie op zijn kop zette. Ik kwam erachter wel degelijk voor bepaalde dingen open te staan, zolang de waarden en inzichten uit mijn jarenlange ENM-ervaringen in tact bleven. Fast forward, en we bleken allebei stiekem conscious monogamy te willen – iets wat we dachten nooit meer te zullen meemaken. Monogame vrienden vroegen mij naar de legitimiteit van eerdere relaties, en non-monogame vrienden zeiden dat ik altijd nog terug kon naar polyamorie. “Ik denk dat we ambiamourous zijn,” zei ik lachend maar serieus tegen mijn levenspartner. Relatieveranderingen zijn er in alle vormen, en onvermijdelijk.
Ferrer (2017) stelt dat leven buiten de binariteit van monogamie en polyamorie veelvoorkomend is. Men kan bewegen tussen monogame en non-monogame relatievormen, afhankelijk van de bestaande partner(s) of gedurende een relatie veranderende seksuele, emotionele, relationele en psychospirituele behoeften. Wie zich als monogaam noch polyamoureus identificieert of geen sterke voorkeur qua relatievorm heeft, kan zich wellicht vinden in de term ambiamoureus.
Lindgren, Sotelo Matlack en Winston (2025) onderstrepen dat dit geen vorm van verwarring over wie je bent of wat je wil is, maar aangeeft dat je openstaat voor verschillende relatievormen. Anderen hebben het gevoel iets te zijn, of geen andere vorm te kunnen beoefenen. Polyamorie is voor hen geen levensstijl, maar een kernonderdeel van de identiteit – waar veel kracht uit gehaald kan worden, zeker in het gezicht van maatschappelijk stigma. Zowel bij ambiamorie als een monogame of non-monogame insteek gaat het niet om de hoeveelheid anderen die in de picture zijn, maar de verwachtingen of voorkeuren die er zijn (Lindgren et al., 2025).
Zo heb ik samen met een monogame ex-partner geprobeerd een mono-poly dynamiek te doen werken waarin ik in theorie mijn polyamoreuze autonomie behield, maar in de praktijk weinig kanten op kon in mijn dateleven. Dit ging destijds fundamenteel in tegen mijn behoeften en het deconstrueren van mononormatieve relatienormen. Ik voelde mij opgesloten. Pas jaren later bleek ik toch voor een monogame relatie open te staan – voor het eerst, na onder elke mononormatieve baksteen te hebben gekeken. Al het voorwerk dat ik had gedaan met het onderzoeken wat maatschappelijk opgelegde relatieidealen waren en wat ik van deze relatie verlang, is immens waardevol geweest.
Ferrer (2017) benoemt ook het combineren van de waarden geassocieerd met monogame en non-monogame relatievormen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan loyaliteit en vrijheid. Wie zegt dat die niet naast elkaar kunnen bestaan in een non-monogame context?
Van het ene naar het andere ENM-relatiemodel
Afhankelijk van de behoeften, wensen en levens van de betrokken partners, kan een open relatie zich tot polyamoureuze relatie ontpoppen, een hiërarchische relatie in een non-hiërarchische relatie, een secundaire partner een primaire partner worden of om het even welk voorbeeld andersom.
Men kan merken behoefte aan meer emotionele diepgang met anderen te hebben of juist terug te willen gaan naar het behouden van exclusieve emotionele intimiteit met de partner en het aangaan van speelse, seksuele connecties met anderen. Men kan ervoor kiezen om een partner niet meer als aangewezen meest significante te laten bestempelen, maar alle relaties gelijk te trekken en als egalitair te beschouwen. Men kan merken hoe centraal iemand waarmee al een poos date eigenlijk in diens leven is, en diegene daarom als primair te benoemen, wat betekent dat anderen rekening houden met deze al bestaande relatie.
Hierbij is het belangrijk alle betrokken te vragen wat wel of niet werkt, duidelijke grenzen, behoeften en veranderende intenties te communiceren. Soms botst dit, maar evengoed kan er een compromis gesloten worden of een middenweg worden gevonden. Soms blijkt zo een verandering juist heel gunstig te zijn voor iemand die er nog niet zo over nagedacht had.
Keer je eerst naar binnen. Heroriënteer. Besluit dan samen. Ga de transitie in, en blijf open voor verandering. Verandering is normaal. Zolang je in contact staat met elkaar, sta je in contact met het authentieke. Is dat niet waar liefde om draait?
